Στις σύγχρονες κοινωνίες, τα παιδιά ήδη από την προσχολική ηλικία απασχολούνται με πολλές δραστηριότητες καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και οι γονείς δίνουν συχνά μικρότερη έμφαση στην ποσότητα του ύπνου των νεαρών παιδιών τους. Φαίνεται πως πλέον τα παιδιά νηπιακής ηλικίας κοιμούνται κατά μέσο όρο 30 λεπτά λιγότερο σε σχέση με πριν 30 χρόνια, ενώ τα παιδιά σχολικής ηλικίας 1 ώρα λιγότερο από ό,τι παλαιότερα.
Πρόσφατες έρευνες στους κλάδους της Ψυχολογίας και της Παιδιατρικής τονίζουν τη σημασία του επαρκούς ύπνου για την ανάπτυξη των παιδιών. Έχει βρεθεί ότι ο επαρκής ύπνος, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια ζωής των παιδιών, σχετίζεται με καλύτερη γνωστική ανάπτυξη και φυσική υγεία, καθώς και με μειωμένη υπερκινητικότητα ή επιθετική συμπεριφορά. Αντιθέτως, έχει βρεθεί ότι ο ελλιπής ύπνος (ιδιαίτερα μέχρι την ηλικία των 5 ετών) σχετίζεται με εμφάνιση παχυσαρκίας στη σχολική ηλικία. Από τις έρευνες προκύπτει ότι μεγαλύτερη έμφαση χρειάζεται να δίνεται στη διάρκεια του νυχτερινού, παρά του μεσημεριανού ύπνου.
Άρα πόσες ώρες ύπνου είναι επαρκείς για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας; Αυτό εξαρτάται από την ηλικία τους, όπως παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα κατά προσέγγιση:
|
Ηλικία
|
Βραδινός Ύπνος
|
Ημερήσιος Ύπνος
|
Συνολικός Ύπνος
|
|
2 ετών
|
10 ως 12 ώρες
|
1 ως 3 ώρες
(1 φορά)
|
13 ώρες
|
|
3 ετών
|
9 ως 12 ώρες
|
1 ως 3 ώρες
(1 φορά)
|
12 ως 13 ώρες
|
|
4 ετών
|
9 ως 12 ώρες
|
0 ως 2.5 ώρες
(1 φορά ή καθόλου)
|
11 ως 12 ώρες
|
|
5 ετών
|
8 ως 11 ώρες
|
0 ως 2.5 ώρες
(1 φορά ή καθόλου)
|
10 ως 11 ώρες
|
|
6 ετών
|
10 ως 11 ώρες
|
καθόλου
|
10 ως 11 ώρες
|
(μετάφραση από www.babycenter.com)
Εκτός, βέβαια, από τη διάρκεια του ύπνου, είναι σημαντικό να προάγουμε και την ποιότητα του παιδικού ύπνου. Ειδικά στην προσχολική ηλικία, πολλά παιδιά δυσκολεύονται να κοιμηθούν ή να διατηρήσουν τον ύπνο τους. Ο ρόλος του γονέα είναι καίριος στο να εξασκηθεί το παιδί στην αυτορρύθμιση και να βελτιώσει την συμπεριφορά του σε σχέση με τον ύπνο. Ας δούμε μερικούς τρόπους με τους οποίους μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να κοιμάται ευκολότερα, καλύτερα και για τη χρονική διάρκεια που έχει ανάγκη:
Αν δυσκολεύεται να πάει για ύπνο: Προσπαθήστε να διατηρείτε μια προβλεπόμενη διαδικασία για τον ύπνο και σταθερό ωράριο καθημερινά. Καθιερώστε μια ρουτίνα που θα συμπεριλαμβάνει συγκεκριμένα τελετουργικά, τα οποία θα κάνει το παιδί κάθε βράδυ πριν πάει για ύπνο. Αφιερώστε σε αυτά τουλάχιστον 15 λεπτά και συμπεριλάβετε 4 ως 7 συνήθειες, π.χ. μπάνιο, βούρτσισμα δοντιών, διάβασμα παραμυθιού, φιλί. Μέσα σε αυτές τις συνήθειες είναι σημαντικό να εντάξετε κάποια λεκτική δραστηριότητα (π.χ. ανάγνωση ιστορίας, διήγηση παραμυθιού, κουβέντα, τραγούδι). Τέτοιου είδους δραστηριότητες πριν τον ύπνο, όχι μόνο φέρνουν πιο κοντά τους γονείς με το παιδί, αλλά έχει βρεθεί και ότι συμβάλλουν στη μεγαλύτερη διάρκεια ύπνου, στην καλύτερη γνωστική ανάπτυξη και στη μείωση της αγχώδους ή επιθετικής συμπεριφοράς των παιδιών.
Αν το παιδί αντιδρά όταν το καλείτε για ύπνο, μπορείτε να το προειδοποιείτε 5-10 λεπτά πριν έρθει η ώρα για τη ρουτίνα του ύπνου, ώστε να προετοιμαστεί. Επίσης, φροντίστε να έχουν ικανοποιηθεί οι ανάγκες του παιδιού (π.χ. δίψα, τουαλέτα), ώστε να μη σηκώνεται από το κρεβάτι του για τέτοιους λόγους.
Αν δυσκολεύεται να αποκοιμηθεί: Αρχικά μεταφέρετε την ώρα του ύπνου την ώρα που συνήθως το παίρνει ο ύπνος, ώστε να του είναι πιο εύκολο να κοιμηθεί. Στη συνέχεια αρχίστε να μετακινείτε σταδιακά την ώρα του ύπνου κοντά στην επιθυμητή ώρα. Αυτό είναι σημαντικό να μη γίνει απότομα, επομένως, αν π.χ. το παιδί έχει συνηθίσει να πηγαίνει για ύπνο στις 10.00 μ.μ., μπορείτε να το βάλετε για ύπνο15 λεπτά νωρίτερα (09.45 μ.μ.). Αν το παιδί σας κοιμάται και κατά τη διάρκεια της ημέρας, φροντίστε αυτός ο ύπνος να μην είναι αργά το απόγευμα, καθώς εξαιτίας του μπορεί το παιδί να μη νιώθει νύστα το βράδυ.
Εάν το παιδί σάς φωνάζει μόλις ξαπλώσει στο κρεβάτι του, μην τρέχετε αμέσως στο δωμάτιό του. Περιμένετε τουλάχιστον 3 λεπτά πριν πάτε κοντά του. Όταν πάτε στο δωμάτιό του, μείνετε μόνο 1 λεπτό ώστε να ελέγξετε ότι το παιδί είναι εντάξει, αλλά μη μείνετε κοντά του μέχρι να το πάρει ο ύπνος. Αν σας ξανακαλέσει, αργήστε παραπάνω να πάτε κοντά του (περισσότερο από 7 λεπτά). Προσπαθήστε να καθιερώσετε τον κανόνα ότι παραμένουμε στο δωμάτιό μας όταν έρχεται η ώρα του ύπνου.
Αν φοβάται: Αποφύγετε να το πείσετε ότι είναι παράλογο να φοβάται. Αντιθέτως, παρέχετε στο παιδί ασφάλεια, εξηγήστε του ότι είναι μέσα στο ρόλο σας ως γονέα να το προστατεύετε και καθησυχάστε το ότι θα το ελέγχετε κατά τη διάρκεια της νύχτας. Μπορείτε, επίσης, να χρησιμοποιήσετε ένα μικρό φως στο δωμάτιο του παιδιού, σε περίπτωση που το τρομάζει το σκοτάδι.
Αν βλέπει εφιάλτες: Παρέμβετε όσο πιο σύντομα μπορείτε. Αν το παιδί κοιμάται, μην το ξυπνήσετε. Αν έχει ξυπνήσει από τον εφιάλτη, ηρεμήστε το και μιλήστε για τα όνειρα.
Γενικά, όποια κι αν είναι η δυσκολία του παιδιού σας σε σχέση με τον ύπνο, είναι σημαντικό να μη δέχεστε να κοιμάται το παιδί μαζί σας στο κρεβάτι, καθώς και να μην προσπαθείτε να το βοηθήσετε να κοιμηθεί (χρειάζεται να κοιμάται αυτόνομα).
Ενδεικτικές πηγές
Bell J. F., & Zimmerman, F. J. (2010). Shortened Nighttime Sleep Duration in Early Life and Subsequent Childhood Obesity. Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine, 164(9), 840-845.
Forehand, R., & Long, N. (2010). Parenting the strong-willed child (3rd ed.). New York: McGraw Hill.
Hale, L., Berger, L. M., LeBourgeois, M. K., & Brooks-Gunn, J. (2011). A longitudinal study of preschoolers' language-based bedtime routines, sleep duration, and well-being. Journal of Family Psychology, 25(3), 423-433.
Johnson, N. & McMahon, C. (2008). Preschoolers’ sleep behaviour: associations with parental hardiness, sleep-related cognitions and bedtime interactions. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49(7), 765–773.
Ψυχάρη, Ε. (2012). Ποιος έκλεψε μία ώρα από τον ύπνο των παιδιών; Το Βήμα.
Διαλεχτή Χατζούδη, MA
Σχολική Ψυχολόγος