Αρκετά παιδιά, ήδη από την προσχολική ηλικία, δείχνουν ντροπαλότητα σε κοινωνικές περιστάσεις, τόσο με ενήλικες όσο και με συνομηλίκους. Η ντροπαλότητα παρουσιάζεται ως ανησυχία και άγχος σε νέες κοινωνικές συνθήκες ή όταν το άτομο νιώθει ότι θα αξιολογηθεί από τους άλλους. Ειδικά στα νεαρότερα παιδιά, μπορεί να εμφανίζεται ως νευρικότητα ή φόβος όταν το παιδί γνωρίζει καινούριους ανθρώπους ή καταστάσεις. Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, η ντροπαλότητα παίρνει τη μορφή συνεσταλμένης συμπεριφοράς, π.χ. το παιδί κάθεται μόνο του ή παρατηρεί τους άλλους να παίζουν, χωρίς να τους πλησιάζει.
Η έναρξη του νηπιαγωγείου μπορεί να αποτελέσει δύσκολη συνθήκη για τα ντροπαλά παιδιά, καθώς είναι μια νέα εμπειρία που περιλαμβάνει την επαφή με άγνωστα άτομα. Συνήθως τα ντροπαλά παιδιά έχουν την επιθυμία να συνάψουν σχέσεις με συνομηλίκους τους και δεν τους αποφεύγουν, απλώς δυσκολεύονται να πάρουν πρωτοβουλία και περιμένουν από τους άλλους να τα πλησιάσουν. Η ντροπαλότητα (ειδικά σε υπερβολική ένταση) έχει συχνά αρνητικές συνέπειες στην προσαρμογή στο σχολικό περιβάλλον, καθώς σχετίζεται με απόρριψη από τους συμμαθητές, πιο απόμακρες ή αντιθέτως εξαρτητικές σχέσεις με τον/την εκπαιδευτικό και συναισθηματικές δυσκολίες (π.χ. άγχος).
Ωστόσο, η ντροπαλότητα δε συνδέεται πάντα με δυσκολίες στην προσαρμογή. Αντιθέτως, μπορεί να λειτουργήσει και προστατευτικά, καθώς μπορεί να παίξει ρόλο στον περιορισμό της επιθετικής συμπεριφοράς. Κάποιοι παράγοντες που μπορεί να προστατεύσουν τα ντροπαλά παιδιά από τις πιθανές αρνητικές συνέπειες της ντροπαλότητας είναι οι ανεπτυγμένες γλωσσικές δεξιότητες, η θετική σχέση με τον/την εκπαιδευτικό της τάξης, καθώς και μια σημαντική αμοιβαία φιλία με κάποιο συνομήλικο παιδί. Καθοριστικό ρόλο έχει βρεθεί, επίσης, να παίζει ο τρόπος ανατροφής που χρησιμοποιούν οι γονείς των ντροπαλών παιδιών. Οι γονείς που δρουν υπερπροστατευτικά ή με ιδιαίτερο άγχος, τείνουν να αυξάνουν την ντροπαλότητα των παιδιών, καθώς και τις αρνητικές της συνέπειες (π.χ. συναισθηματικά προβλήματα ή δυσκολίες προσαρμογής), λόγω του ότι ενισχύουν την εξάρτηση των παιδιών από αυτούς και μειώνουν την εμπιστοσύνη των παιδιών στον εαυτό τους για το χειρισμό νέων καταστάσεων.
Στη συνέχεια παρατίθενται κάποιες ιδέες για το πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν την προσαρμογή και κοινωνικοποίηση των ντροπαλών παιδιών τους:
Δε χρειάζεται να ανησυχείτε υπερβολικά. Κάθε παιδί μπορεί για ένα διάστημα να είναι ντροπαλό και στη συνέχεια να μειωθεί αυτό το αίσθημα. Ακόμη κι αν σχεδόν πάντα το παιδί σας δείχνει ντροπαλότητα, η δική σας ανησυχία επιδεινώνει την κατάσταση.
Μην πιέζετε το παιδί να δημιουργήσει φιλίες ή να παίξει με τα άλλα παιδιά. Το κάθε παιδί θέλει το χρόνο του. Παρέχετε ενθάρρυνση και ενίσχυση όταν το παιδί αυθόρμητα συναναστραφεί με άλλα παιδιά.
Αποτελέστε κατάλληλα πρότυπα για την κοινωνικοποίηση των παιδιών σας. Τα παιδιά μαθαίνουν κοινωνικές συμπεριφορές (π.χ. πώς μιλάμε στους φίλους μας, πώς συστηνόμαστε σε άτομα που γνωρίζουμε για πρώτη φορά κτλ) μέσα από τη μίμηση.
Αποδεχτείτε ότι η ντροπαλότητα μπορεί να σχετίζεται με το χαρακτήρα του παιδιού σας (π.χ. εσωστρέφεια) και μην την αντιμετωπίζετε σαν κάτι κακό που πρέπει να αλλάξει.
Να είστε τρυφεροί, συναισθηματικά ζεστοί και υποστηρικτικοί ως γονείς.
Αποφεύγετε να προσπαθείτε να προστατεύσετε το παιδί σας κάθε φορά που βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Αφήστε το να μάθει από την εμπειρία και δηλώστε παρόντες σε περίπτωση που εκείνο ζητήσει τη στήριξή σας.
Όσο το παιδί είναι σε μικρή ηλικία, μπορείτε να δημιουργήσετε ένα μη-απειλητικό κοινωνικό πλαίσιο για το παιδί σας, για παράδειγμα καλώντας συχνά συνομήλικα παιδιά του στενού σας περιβάλλοντος για να παίξουν.
Ενδεικτικές πηγές
Coplan, R. J., & Arbeau, K. A. (2008). The Stresses of a “Brave New World”: Shyness and School Adjustment in Kindergarten. Journal of Research in Childhood Education, 22(4), 377–389.
Coplan, R. J., Arbeau, K. A., & Armer, M. (2008). Don’t fret, be supportive! Maternal characteristics linking child shyness to psychosocial and school adjustment in kindergarten. Journal of Abnormal Child Psychology, 36(3), 359–371.
Coplan, R. J., & Armer, M. (2007). A “Multitude” of Solitude : A Closer Look at Social Withdrawal and Nonsocial Play in Early Childhood. Child Development, 1(1), 26–32.
Rydell, A.-M., Bohlin, G., & Thorell, L. B. (2005). Representations of attachment to parents and shyness as predictors of children’s relationships with teachers and peer competence in preschool. Attachment & Human Development, 7(2), 187–204.