Την περίοδο που πλησιάζουν οι γιορτές των Χριστουγέννων, αρκετοί γονείς αναρωτιούνται αν θα έπρεπε να μιλούν στα παιδιά τους για το έθιμο του Αϊ-Βασίλη και να τα αφήνουν να πιστεύουν σ’ αυτόν, ενώ τα δώρα ουσιαστικά τα φέρνουν οι ίδιοι. Κι αν αποφασίσουν να συμπεριλάβουν τον Αϊ-Βασίλη στις γιορτές, μήπως τελικά απλώς λένε ψέματα στα παιδιά τους; Τι θα γίνει όταν το παιδί μάθει την αλήθεια για τον Αϊ Βασίλη; Κι αν με αυτό το έθιμο προωθείται ο καταναλωτισμός; Μέχρι ποια ηλικία είναι λογικό να πιστεύει ένα παιδί στον Αϊ-Βασίλη;
Φυσικά, δεν υπάρχει μια ξεκάθαρη επιστημονική απάντηση σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα. Ούτε μπορεί να προταθεί μια αντικειμενική απόφαση για το αν οι ενήλικες χρειάζεται να συμπεριλαμβάνουν την ιστορία του Αϊ Βασίλη στις χριστουγεννιάτικες γιορτές των παιδιών. Γνωρίζοντας, ωστόσο, κάποιες προεκτάσεις που μπορεί να έχει ο Αϊ Βασίλης στη ζωή των παιδιών, ίσως διευκολυνθούν γονείς, εκπαιδευτικοί κ.α. να λάβουν τη δική τους απόφαση.
Το πρώτο βήμα είναι να ζυγίζονται τα πιθανά μειονεκτήματα αυτού του εθίμου σε σχέση με τα οφέλη που μπορεί να έχει. Για την ακρίβεια, φαίνεται ότι η ιστορία του Αϊ Βασίλη πάει αρκετά βήματα πιο πέρα από την προώθηση του καταναλωτισμού, καθώς βοηθά τους γονείς να μεταδώσουν στα παιδιά τους κάποιες σημαντικές αξίες. Αυτή η ιστορία προάγει αξίες, όπως η γενναιοδωρία, το μοίρασμα, η βοήθεια προς τους αδυνάτους, η ευγένεια. Το ερώτημα που χρειάζεται να σκεφτεί ο καθένας μπορεί να πάρει τη μορφή «τι είναι πιο σημαντικό; Να μεταδώσω αυτές τις αξίες ή να μην πω ένα ‘λευκό’ ψέμα;»
Επιπλέον, η ιστορία του Αϊ Βασίλη, όπως και άλλες ιστορίες ή παραμύθια, μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη κάποιων γνωστικών ικανοτήτων στα μικρά παιδιά: φαντασία, πνευματικότητα, δημιουργική σκέψη. Εξάλλου, η δραστηριότητα του γράμματος προς τον Αϊ Βασίλη αποτελεί ευκαιρία για γλωσσική έκφραση και οργάνωση της σκέψης. Επίσης, η μορφή του Αϊ Βασίλη είναι συνήθως αγαπητή και εμπνέει στα παιδιά ηρεμία, τρυφερότητα και ζεστασιά.
Ακόμη, είναι σημαντικό να στηρίζουμε την απόφασή μας για το αν θα συνεχίσουμε να διηγούμαστε την ιστορία του Αϊ-Βασίλη, στο πλαίσιο στο οποίο ζει ένα παιδί. Πώς πιστεύετε ότι θα ένιωθε το παιδί σας αν στο σχολείο του οργάνωναν ως δραστηριότητα αποστολή γραμμάτων στον Αϊ Βασίλη κι εκείνο έπρεπε να πει «Εγώ δεν πιστεύω στον Αϊ Βασίλη» ή ακόμη χειρότερα (αν λάβουμε υπόψη πώς σκέφτονται τα μικρά παιδιά) «Η μαμά μου δε με αφήνει να γράψω γράμμα στον Αϊ Βασίλη!»;
Και στην τελική, ποιο παιδί δε χοροπηδάει απ’ τη χαρά του όταν του χαριστεί ένα δώρο που τόσο επιθυμούσε; Κι αυτό είναι ίσως το πιο σπουδαίο κριτήριο για το αν είναι χρήσιμο το έθιμο του Αϊ Βασίλη: πόσο ευτυχισμένα και μαγικά μπορεί να κάνει τα Χριστούγεννα για τα παιδιά; Και μην ανησυχείτε για το πώς θα μάθει την αλήθεια! Τα περισσότερα παιδιά το ανακαλύπτουν μόνα τους περίπου στην ηλικία των 7-8 ετών και η αντίδρασή τους δεν είναι τόσο αρνητική ή δυσάρεστη όσο τείνουμε να πιστεύουμε.
Ενδεικτικές πηγές
Breen, L. (2004). What if Santa died? Psychiatric Bulletin, 28 (Special article), 455–456.
Papatheodorou, T., & Gill, J. (2002). Father Christmas: Just a story? International Journal of Children’s Spirituality, 7(3), 329–344.
Puroila, A.-M., Estola, E., & Syrjälä, L. (2012). Does Santa exist? Children’s everyday narratives as dynamic meeting places in a day care centre context. Early Child Development and Care, 182(2), 191–206.