Τα περισσότερα παιδιά, ήδη από τη βρεφική ηλικία, αρχίζουν να συνδέονται με ένα αντικείμενο που το ζητούν συχνά για συντροφιά ή όταν πηγαίνουν για ύπνο. Συνήθως πρόκειται για ένα λούτρινο παιχνίδι («αρκουδάκι») ή κάποιο ρούχο ή άλλο ύφασμα, όπως κουβέρτα ή μαξιλάρι. Μάλιστα, πολλές φορές παρατηρείται ότι τα μικρά παιδιά δημιουργούν τόσο ισχυρό δεσμό με αυτά τα αντικείμενα, που δεν μπορούν να ηρεμήσουν αν δεν τα έχουν μαζί τους. Δεν είναι, λοιπόν, σπάνιο φαινόμενο αν δείτε το μικρό σας παιδί να αντιδρά κάπως έτσι: https://www.youtube.com/watch?v=B8r330jHIuk
Αναφορά σε αυτό το είδος αντικειμένων έκανε για πρώτη φορά ο ψυχαναλυτής Donald Winnicott κατά τη δεκαετία του ’50. Τα ονόμασε «μεταβατικά αντικείμενα», καθώς χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν το παιδί στη μετάβαση σε ένα στάδιο αυτονόμησης και αποχωρισμού από τη μητέρα. Ο λόγος, λοιπόν, που ένα βρέφος ή μικρό παιδί συνδέεται τόσο ισχυρά με αυτό το αντικείμενο είναι ότι προσφέρει ασφάλεια και ανακούφιση στο παιδί, ιδιαίτερα κατά την απουσία της μητέρας του. Έτσι, για παράδειγμα, μπορεί ένα μικρό παιδάκι να κοιμηθεί πιο εύκολα μόνο του όταν έχει μαζί του το αρκουδάκι του ή όταν πιάνει τη γωνία μιας συγκεκριμένης κουβερτούλας.
Αυτό το αντικείμενο είναι μοναδικό για το κάθε παιδί, επιλέγεται από το ίδιο και δεν αντικαθίσταται εύκολα από άλλο. Δίνει ζεστασιά ή είναι μαλακό ή κινείται, πάντως φαίνεται σα να έχει «ζωή» στα μάτια του παιδιού. Πολύ συχνά, επίσης, τα παιδιά συνδέονται με το συγκεκριμένο άρωμα που τείνει να έχει το μεταβατικό τους αντικείμενο και αντιδρούν αν πλυθεί. Μάλιστα, η μυρωδιά του αντικειμένου φαίνεται να προσφέρει ηρεμία στα παιδιά όταν προέρχεται από το σώμα της μητέρας ή του ίδιου του παιδιού. Σ’ αυτό το αντικείμενο, ένα μικρό παιδί εκφράζει τα συναισθήματα αγάπης ή και οργής ή ανησυχίας που μπορεί να βιώνει.
Οι γονείς, παρατηρώντας αυτή την προσκόλληση του παιδιού σε ένα μεταβατικό αντικείμενο, κάποιες φορές ανησυχούν ότι πρόκειται για μια «εμμονή» που δε θα φύγει με τίποτα. Δε θα πρέπει, όμως, να παραβλέπουν τη λειτουργία και τα οφέλη που μπορεί να έχει ο δεσμός με το μεταβατικό αντικείμενο: συμβάλλει στην ανάπτυξη της αυτορρύθμισης των συναισθημάτων, στον καθησυχασμό όταν η μητρική φιγούρα δεν είναι παρούσα, στην αίσθηση ασφάλειας και στη διαχείριση του άγχους σε στρεσογόνες συνθήκες (π.χ. διαζύγιο γονέων).
Επιπλέον, όσο μεγαλώνει ένα παιδί, παρόλο που δεν ξεχνάει τελείως ούτε πετάει το μεταβατικό του αντικείμενο, σταδιακά η σχέση του με αυτό αποκτά μειωμένη σημασία. Τέλος, φαίνεται ότι η επαφή του παιδιού με το σώμα της μητέρας κατά τους πρώτους μήνες της ζωής (π.χ. μέσω του θηλασμού ή του νανουρίσματος στην αγκαλιά της) μπορεί να συμβάλει στο να μη χρησιμοποιείται σε υπερβολικό βαθμό ένα μεταβατικό αντικείμενο.
Ενδεικτικές πηγές
Ferdenzi, C., Coureaud, G., Camos, V., & Schaal, B. (2008). Human awareness and uses of odor cues in everyday life: Results from a questionnaire study in children. International Journal of Behavioral Development, 32(5), 422–431.
Green, K. E., Groves, M. M., & Tegano, D. W. (2004). Parenting practices that limit transitional object use: an illustration. Early Child Development and Care, 174(5), 427–436.
Klass, P. (2013). A Firm Grasp on Comfort. New York Times. Available at http://well.blogs.nytimes.com/2013/03/11/a-firm-grasp-on-comfort/?_r=1.
McCullough, C. (2009). A Child’s Use of Transitional Objects in Art Therapy to Cope with Divorce. Art Therapy, 26(1), 19–25.