Οι περισσότεροι γονείς περιλαμβάνουν στους στόχους της ανατροφής των παιδιών τους την πειθαρχία και την υιοθέτηση καλής συμπεριφοράς. Οι μέθοδοι πειθαρχίας που χρησιμοποιούνται, ωστόσο, είναι συνήθως αυτές που οι γονείς έχουν μάθει από τους δικούς τους γονείς και δεν είναι βέβαιο αν είναι αποτελεσματικές. Μία αμφιλεγόμενη μέθοδος πειθαρχίας είναι η σωματική τιμωρία, δηλαδή το να χτυπά κανείς ένα παιδί. Πολλοί έχουν ως επιχείρημα ότι «τα περισσότερα παιδιά έχουν φάει ξύλο, αλλά δεν έπαθαν και τίποτα».
Ωστόσο, η συστηματική χρήση αυτής της μεθόδου έχει βρεθεί ότι όχι μόνο δεν είναι αποτελεσματική για την υπακοή του παιδιού, αλλά έχει και δυσάρεστες συνέπειες για τη σχέση γονέα-παιδιού και για την ψυχική υγεία του παιδιού (τόσο κατά την παιδική ηλικία, όσο και κατά την ενηλικίωσή του). Μάλιστα, πρόκειται για καταπάτηση ενός θεμελιώδους δικαιώματος των παιδιών, εφόσον σύμφωνα με το άρθρο 19 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, κάθε παιδί έχει δικαίωμα να προστατεύεται «από κάθε μορφή βίας, προσβολής ή βιαιοπραγιών σωματικών ή πνευματικών, εγκατάλειψης ή παραμέλησης, κακής μεταχείρισης ή εκμετάλλευσης, συμπεριλαμβανόμενης της σεξουαλικής βίας».
Ακολουθούν βασικές πληροφορίες που χρειάζεται να έχουν οι γονείς υπόψη τους για τη σωματική τιμωρία:
10 λόγοι για να ΜΗ χτυπάμε τα παιδιά:
1. Η σωματική τιμωρία αυξάνει τον κίνδυνο για παιδική κακοποίηση, καθώς μπορεί να φύγει εκτός ελέγχου η δύναμη που βάζει ο ενήλικας όταν χτυπά.
2. Η σωματική τιμωρία φθείρει την εμπιστοσύνη ανάμεσα στο γονιό και στο παιδί.
3. Η σωματική τιμωρία σχετίζεται με χειροτέρευση της συμπεριφοράς του παιδιού αντί για βελτίωση. Μπορεί να αυξήσει την αντικοινωνική συμπεριφορά (ψέματα, κλοπές, εκφοβισμός) και την επιθετικότητα, τόσο στην παιδική ηλικία όσο και αργότερα στην ενηλικίωση.
4. Το να χτυπά κανείς τα παιδιά διδάσκει πως είναι αποδεκτό να χτυπάμε άτομα που είναι μικρότερα και πιο αδύναμα.
5. Ο φόβος δεν είναι αποτελεσματικός τρόπος για να διδάξουμε αποδεκτές συμπεριφορές, καθώς μπορεί να οδηγήσει τα παιδιά να υπακούν μόνο όταν είναι εκεί το άτομο που φοβούνται.
6. Τα παιδιά που τα χτυπούν οι γονείς τους έχουν παιδικές αναμνήσεις από θυμό και μνησικακία.
7. Συχνά οι γονείς χτυπούν τα παιδιά για συμπεριφορά που δεν είναι «κακή», αλλά συμπεριφορά που απλώς σχετίζεται με ανάγκες του παιδιού, όπως η προσοχή, η διατροφή, ο ύπνος και η εξερεύνηση.
8. Με το να χτυπά το παιδί, ο γονιός χάνει μια σημαντική ευκαιρία να διδάξει μια πιο προσαρμοστική συμπεριφορά.
9. Το χτύπημα μπορεί να μειώσει την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του παιδιού για λίγο, αλλά άλλες μέθοδοι (π.χ. διάλογος) λειτουργούν καλύτερα, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και χωρίς τις αρνητικές συνέπειες του «ξύλου».
10. Τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα μέσα από τη διδασκαλία, τη συζήτηση, καθώς και παρατηρώντας τους ενηλίκους που αποτελούν μοντέλα για υπευθυνότητα, φροντίδα και αυτοπειθαρχία.
10 τρόποι για αποτελεσματική πειθαρχία των παιδιών
1. Στόχος της πειθαρχίας είναι να διδάσκουμε στα παιδιά μας την αποδεκτή συμπεριφορά που θέλουμε να έχουν, παρά να τιμωρούμε τη «λάθος» συμπεριφορά.
2. Δείτε την ανάρμοστη συμπεριφορά των παιδιών απλώς σαν ένα λάθος στην κρίση τους.
3. Ποτέ μη χτυπάτε ή κουνάτε δυνατά τα βρέφη, καθώς δε συμπεριφέρονται άσχημα επίτηδες. Χρειάζονται αγάπη και προστασία, όχι τιμωρία.
4. Δημιουργήστε ένα ασφαλές περιβάλλον στο σπίτι, ώστε τα μικρά παιδιά να μην κινδυνεύουν με τη συμπεριφορά τους.
5. Παρέχετε τάξη και σταθερότητα. Αν είναι εφικτό, να υπάρχουν σταθερές ώρες για τα γεύματα, το διάβασμα και τον ύπνο.
6. Δίνετε στα παιδιά κατάλληλες επιλογές και συνέπειες για τη συμπεριφορά τους ανάλογα με την ηλικία τους.
7. Δημιουργήστε κανόνες που θα ισχύουν για την οικογένειά σας και θα είναι κατάλληλοι για την ηλικία των παιδιών σας. Φροντίστε να είναι λίγοι και να συνοδεύονται με ξεκάθαρες και λογικές συνέπειες για την ανυπακοή.
8. Δημιουργήστε μια σχέση εμπιστοσύνης με τα παιδιά με το να τα προστατεύετε, να είστε ειλικρινείς και έμπιστοι και δείχνοντας προβλέψιμη και ώριμη συμπεριφορά.
9. Προσφέρετε έπαινο για τις κατάλληλες συμπεριφορές του παιδιού. Με αυτό τον τρόπο θα αυξηθούν αυτές οι συμπεριφορές.
10. Υιοθετήστε μία στάση κατά του να χτυπάμε. Μπορείτε να υιοθετήσετε τον κανόνα «Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να χτυπά κανέναν άλλο στο σπίτι» (άρα ούτε και οι γονείς τα παιδιά, αν συμπεριφερθούν μη αποδεκτά).
Να θυμάστε:
Οι λέξεις που χρησιμοποιείτε μετράνε: Τα σχόλιά σας έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τον τρόπο που ένα παιδί σκέφτεται και νιώθει για τον εαυτό του, παρόλο που πολλές φορές φαίνονται ασήμαντα σε ένα γονιό.
Ο σεβασμός είναι θεμελιώδης: Όταν δείχνετε σεβασμό στα παιδιά σας, τους μαθαίνετε να πιστεύουν στον εαυτό τους και να τον σέβονται. Αν σέβεστε το παιδί σας, θα σας το ανταποδώσει.
Τα παιδιά επαναλαμβάνουν τις συμπεριφορές που δουλεύουν: Να σιγουρεύεστε ότι δίνετε με θετικό τρόπο την προσοχή σας όταν τα παιδιά συμπεριφέρονται κατάλληλα.
Ο στόχος είναι να ενδυναμώσουμε τα παιδιά: Τα παιδιά χρειάζονται από τους γονείς να τους δώσουν τις δεξιότητες με τις οποίες θα μπορούν τα ίδια να ελέγχουν τη συμπεριφορά τους και να κάνουν κατάλληλες επιλογές.
* Οι παραπάνω κατευθυντήριες γραμμές είναι ενδεικτικές. Στην περίπτωση που χρειάζεστε περισσότερη καθοδήγηση για τη θετική πειθαρχία και ανατροφή του παιδιού σας, απευθυνθείτε σε ένα σχολικό ψυχολόγο.
Ενδεικτικές πηγές
Canadian Paediatric Society (2004). Effective Discipline for Children (Position Statement). Paediatrics and Child Health, 9(1), 37-41.
Durand, J., & Ensom, R. (2012). Physical Punishment of Children: Lessons of 20 Years of Research. Canadian Medical Association Journal, 184(12), 1373-1376.
The Center for Effective Discipline. Discipline at home. Retrieved from www.stophitting.com