Συνήθως, όταν μιλάμε για τη γονεϊκότητα, για την ανατροφή των παιδιών και για την επίδραση που έχει η συμπεριφορά των γονέων στα παιδιά τους, σχεδόν αυτόματα αναφερόμαστε κυρίως στις μητέρες. Αντίστοιχα, σε επιστημονικές μελέτες για τα παραπάνω θέματα, λαμβάνεται κυρίως υπόψη η οπτική των μητέρων. Ακόμη και σε συμβολικό επίπεδο, μέσα στον Ιούνιο είναι κάθε χρόνο η γιορτή του πατέρα. Αναμφισβήτητα, όμως, οι περισσότεροι άνθρωποι θυμούνται πολύ ευκολότερα τη γιορτή της μητέρας, ενώ μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισε να γίνεται μια μικρή αναφορά σε αυτή του πατέρα.
Τι να σημαίνουν άραγε τα παραπάνω; Μήπως είναι τόσο ασήμαντος ο ρόλος του πατέρα στην οικογένεια που περνά απαρατήρητος; Πριν βιαστούμε να απαντήσουμε (ειδικά εσείς μητέρες, περιμένετε!), είναι απαραίτητο να λάβουμε υπόψη μας κοινωνικά και επιστημονικά δεδομένα. Η έμφαση στο ρόλο της μητέρας και η παράβλεψη του ρόλου του πατέρα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα κοινωνικά πρότυπα των δύο ρόλων που ίσχυαν παλαιότερα. Οι πατέρες έτειναν να έχουν ως βασικό τους ρόλο την οικονομική κάλυψη της οικογένειας, ενώ οι μητέρες την ανατροφή των παιδιών. Με την είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας, άρχισαν να αλλάζουν και να αναδιαμορφώνονται οι ρόλοι στην οικογένεια. Έτσι, σήμερα οι γονεϊκοί ρόλοι είναι πιο ισότιμοι και οι πατέρες καλούνται να συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην ανατροφή των παιδιών και να συμμετέχουν σε όλους τους τομείς της ζωής τους.
Όση έρευνα έχει διεξαχθεί σχετικά με την πατρότητα, έχει δείξει πολύ σημαντική επίδραση των πατέρων στην ανάπτυξη των παιδιών. Διευκρινίζεται ότι αναφερόμαστε όχι μόνο στους βιολογικούς πατέρες, αλλά κατά βάση στην πατρική φιγούρα που συμμετέχει στην ανατροφή ενός παιδιού και σε οικογένειες που τα παιδιά μεγαλώνουν και με τους δύο γονείς. Έχει φανεί ότι οι πατέρες ασκούν παρόμοια επίδραση στην ανάπτυξη των παιδιών με αυτή των μητέρων, αφού δεν έχει τόσο σημασία αν ο γονιός είναι άντρας ή γυναίκα, όσο η σχέση που αναπτύσσει με το παιδί, π.χ. η στοργή, η ασφάλεια και η υποστήριξη που προσφέρει. Επίσης, σημαντική κρίνεται όχι μόνο η ποσότητα, αλλά πολύ περισσότερο η ποιότητα του χρόνου που αφιερώνει ένας πατέρας μαζί με το παιδί του. Για παράδειγμα, οι πατέρες που αφιερώνουν λίγη ώρα για να διαβάσουν ένα βιβλίο μαζί με το παιδί τους μπορούν να συμβάλουν ιδιαίτερα στην ακαδημαϊκή του επίδοση, στη μετάδοση σημαντικών αξιών, καθώς και στο συναισθηματικό δεσμό που διαμορφώνεται μεταξύ τους.
Μάλιστα, οι πατέρες που εμπλέκονται ενεργά στην ανατροφή των παιδιών τους έχει βρεθεί ότι μπορούν να επηρεάσουν θετικά την ανάπτυξη του παιδιού στον κοινωνικό, γνωστικό, συναισθηματικό και συμπεριφορικό τομέα. Επιπλέον, παρά τη λαθεμένη αντίληψη που συχνά έχουμε ότι ο πατέρας έχει μεγαλύτερη επίδραση στο γιο, παρά στην κόρη του, στην πραγματικότητα τα παιδιά και των δύο φύλων επηρεάζονται σημαντικά, το καθένα με το δικό του τρόπο, από την εμπλοκή του πατέρα. Για παράδειγμα, η εμπλοκή του πατέρα προστατεύει τα αγόρια από την εμφάνιση προβλημάτων συμπεριφοράς στην εφηβεία, ενώ τα κορίτσια από ψυχολογικά προβλήματα κατά τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης.
Ίσως η πιο σημαντική διάσταση του ρόλου του πατέρα στην ανάπτυξη των παιδιών είναι η διαμόρφωση ενός γονεϊκού προτύπου που νοιάζεται και φροντίζει. Οι πατέρες που νοιάζονται μεγαλώνουν παιδιά που νοιάζονται. Αυτή η έκφραση ενδιαφέροντος από τους πατέρες δημιουργεί ένα κλίμα ασφάλειας για τα παιδιά, καθώς και ένα μοντέλο προς μίμηση. Τα παιδιά στοργικών πατέρων μαθαίνουν να εκφράζονται, να εμπιστεύονται, να δημιουργούν καλύτερες διαπροσωπικές σχέσεις και να δείχνουν τα ίδια φροντίδα προς άλλους ανθρώπους.
Επομένως, για όλους τους παραπάνω λόγους, οι πατέρες σήμερα είναι αναγκαίο να υποστηρίζονται και να ενθαρρύνονται, ώστε να συμμετέχουν όσο πιο ενεργά μπορούν στην πορεία ζωής των παιδιών τους. Χρειάζεται όλοι να θυμόμαστε ότι ο πατρικός ρόλος, όπως και ο μητρικός, έχει ισχυρό δυναμικό να εξελίσσεται, με τρόπο που μπορεί να φέρει εξαιρετικά θετικές συνέπειες στην ανάπτυξη όλων των τομέων ζωής των παιδιών. Γι’ αυτό, είναι η ώρα οι πατέρες να έρθουν από το προσκήνιο, στην κεντρική σκηνή της ανάπτυξης των παιδιών τους, και να λάβουν το χειροκρότημα που τους αξίζει.
Διαλεχτή Χατζούδη, MA
Εγγεγραμμένη Σχολική Ψυχολόγος (#298)
* Οι παραπάνω κατευθυντήριες γραμμές είναι ενδεικτικές. Στην περίπτωση που χρειάζεστε περισσότερη καθοδήγηση για το γονεϊκό σας ρόλο, απευθυνθείτε σε ένα Σχολικό Ψυχολόγο.
Ενδεικτικές πηγές
Flouri, E., & Buchanan, A. (2003). The role of father involvement in children's later mental health. Journal of adolescence, 26(1), 63-78.
Lamb, M. E. (2010). The Role of the Father in Child Development. Hoboken, NJ US: John Wiley & Sons Inc Google Scholar.
Pattnaik, J. (Ed.). (2012). Father involvement in young children’s lives: A global analysis (Vol. 6). Springer Science & Business Media.
Sarkadi, A., Kristiansson, R., Oberklaid, F., & Bremberg, S. (2008). Fathers' involvement and children's developmental outcomes: A systematic review of longitudinal studies. Acta paediatrica, 97(2), 153-158.