Σας θυμίζει κάτι το παρακάτω σκηνικό;
Είναι νωρίς το πρωί και ένας γονιός ετοιμάζει το παιδί του για να πάει στο σχολείο. Ή τουλάχιστον προσπαθεί. «Μαμά (ή μπαμπά), δεν μπορώ να πάω στο σχολείο σήμερα. Είμαι άρρωστος/η». Πώς θα αντιδρούσατε; Θα μπορούσατε να είστε πάντα σίγουροι αν όντως το παιδί είναι άρρωστο; Για παράδειγμα, αν έλεγε ότι πονάει η κοιλιά του ή το κεφάλι του, πώς θα μπορούσατε να το εξακριβώσετε;
Σε ένα τέτοιο καθημερινό συμβάν όπως το παραπάνω, ένας γονιός μπορεί να βρεθεί σε δίλημμα για το αν το παιδί πρέπει να πάει στο σχολείο ή να μείνει σπίτι. Η κατάσταση δυσκολεύει ακόμη περισσότερο αν ο γονιός δεν μπορεί να απουσιάσει από τη δουλειά του. Τι πρέπει να κάνει; Να στείλει το παιδί με το ζόρι στο σχολείο, υποθέτοντας ότι ίσως λέει ψέματα ή να κρατάει το παιδί στο σπίτι χωρίς να είναι σίγουρος αν είναι άρρωστο;
Ένα πρώτο βήμα για να βρεθεί λύση σε μια τέτοια συνθήκη, είναι να εξετάσετε εάν υπάρχει κάποια αντικειμενική ένδειξη ότι το παιδί αρρώστησε σοβαρά και δεν μπορεί να πάει στο σχολείο, π.χ. αν έχει πυρετό, διάρροια, εξανθήματα. Αν οι ενδείξεις είναι αόριστες (π.χ. πονοκέφαλος, στομαχόπονος, χωρίς άλλα εμφανή συμπτώματα) και λαμβάνοντας υπόψη το πόσο συχνά λέγονται από το παιδί, μπορείτε να τις αμφισβητήσετε και να στείλετε κανονικά το παιδί στο σχολείο.
Γιατί ένα παιδί να λέει ψέματα για να μην πάει στο σχολείο;
Πρώτα απ’ όλα, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε ότι στόχος του παιδιού που μπορεί να ψάχνει δικαιολογίες για να μην πάει σχολείο δεν είναι να σας κοροϊδέψει ή να παίξει θέατρο. Είναι ένας τρόπος να εκφράσει κάποια δυσκολία που έχει. Εάν είναι μια συμπεριφορά που εμφανίζεται συχνά (π.χ. κάθε λίγες μέρες), χρειάζεται να ανακαλύψετε τους πιθανούς λόγους. Το παιδί μπορεί να αρνείται να πάει στο σχολείο, επειδή:
· Παρουσιάζει άγχος αποχωρισμού από τους γονείς του. Δε θέλει να τους αφήσει να φύγουν και μπορεί να κλαίει, να κλωτσά, να γραπώνεται πάνω τους. Αυτή η κατάσταση είναι αναμενόμενη στις ηλικίες 18-24 μηνών, καθώς και τις πρώτες εβδομάδες φοίτησης στο νηπιαγωγείο, αλλά αν συνεχιστεί, χρειάζεται πιο ειδική αντιμετώπιση.
· Αγχώνεται για κοινωνικές περιστάσεις, όπως π.χ. πώς θα τον δουν τα άλλα παιδιά όταν μιλήσει μπροστά τους ή του ζητηθεί να συμμετάσχει σε δραστηριότητες της τάξης.
· Τα άλλα παιδιά δεν παίζουν μαζί του, το περιθωριοποιούν ή το κοροϊδεύουν.
· Προτιμά την ευκαιρία που του δίνεται να κάνει κάτι ευχάριστο στο σπίτι, όπως να περάσει χρόνο με τους γονείς του, να δει τηλεόραση, να παίξει με τα παιχνίδια του.
Τι μπορείτε να κάνετε αν το παιδί σας παρουσιάζει σχολική άρνηση:
· Παρατηρείτε και καταγράφετε πώς συμπεριφέρεται το παιδί κάθε πρωί που ετοιμάζεται για το σχολείο, αν δείχνει δυσφορία, αν εκφράζει συγκεκριμένα παράπονα.
· Αφιερώστε αρκετό χρόνο μαζί με το παιδί σας, ώστε να μη χρειάζεται να αποφεύγει το σχολείο για να τραβήξει την προσοχή σας ή να διεκδικήσει χρόνο μαζί σας. Πριν τον ύπνο, είναι ενδεδειγμένη ώρα να συζητήσετε λίγο για το πώς πήγε η μέρα του παιδιού.
· Προωθήστε την κοινωνικοποίησή του και σε πλαίσια εκτός σχολείου και επιδιώκετε να συμμετέχετε σε δραστηριότητες που προκύπτουν στο σχολείο εκτός σχολικών ωρών.
· Καθιερώστε σταθερές ρουτίνες κατά τη διάρκεια της ημέρας, ιδιαίτερα το πρωί και το βράδυ. Μπορείτε, επίσης, να έχετε το δικό σας μοναδικό τρόπο αποχαιρετισμού στο σχολείο.
· Συνεργαστείτε με τους εκπαιδευτικούς του σχολείου, ώστε να γνωρίζετε πώς συμπεριφέρεται το παιδί εκεί, αλλά και για να σας βοηθήσουν στη συνέχιση της φοίτησης του παιδιού, χωρίς απουσίες.
· Αγνοείστε συμπεριφορές που γίνονται με σκοπό να αποφευχθεί το σχολείο και επιβραβεύστε το παιδί που πηγαίνει στο σχολείο.
Διαλεχτή Χατζούδη, MA
Εγγεγραμμένη Σχολική Ψυχολόγος (#298)
* Οι παραπάνω κατευθυντήριες γραμμές είναι ενδεικτικές. Στην περίπτωση που χρειάζεστε περισσότερη καθοδήγηση για συμπεριφορές του παιδιού σας που σχετίζονται με σχολική άρνηση , απευθυνθείτε σε ένα Σχολικό Ψυχολόγο.
Ενδεικτικές πηγές
Bacus, A. (2001). Οι γονείς ρωτούν, οι ψυχολόγοι απαντούν (τόμος ΙΙ-ελληνική έκδοση 2005). Αθήνα: Lector ΕΠΕ.
Kearney, C. (2007). Getting your child to say yes to school: A guide for parents of youth with school refusal behavior. Oxford University Press.
Wimmer, M. (2010). School Refusal: Information for Educators. National Association of School Psychology.